Ενσωμάτωση της Αναπηρίας στην Τοπική Πολιτική και Νομοθεσία

Η UNRWA (2013) ορίζει την ενσωμάτωση της αναπηρίας ως εξής:

• Γίνεται «κατανοητή ως μια διαδικασία αξιολόγησης και αντιμετώπισης των πιθανών επιπτώσεων οποιασδήποτε σχεδιαζόμενης δράσης στα άτομα με αναπηρία. Είναι ένας τρόπος για την προώθηση της ένταξης και την αντιμετώπιση των φραγμών που αποκλείουν τα άτομα με αναπηρία από την ίση χρήση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους».
• Πρόκειται για «την αντιμετώπιση των διακρίσεων. Περιλαμβάνει την υποστήριξη βασικών υπηρεσιών για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με αναπηρίες συμπεριλαμβάνονται και απολαμβάνουν ισότιμη πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες. Αφορά τις καθολικές κύριες υπηρεσίες όπως η εκπαίδευση και η υγεία, οι οποίες δεν επικεντρώνονται ιδιαίτερα στην αναπηρία».

Κύπρος

• Η Πρώτη Στρατηγική για την Αναπηρία 2018-2028 και το Δεύτερο Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία 2018-2020, αναφέρονται ως έγγραφα σε ευθυγράμμιση με την UNCRPD και αναπτύχθηκαν μετά από διαβούλευση με τις οργανώσεις στην Κύπρο.
• Σύμφωνα με το Τμήμα Κοινωνικής Ένταξης Ατόμων με Αναπηρία, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία «βασίζεται στις αρχές του Οδηγού Στρατηγικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Οικονομικών (όραμα, αξίες, στόχοι) και συνδέεται με τις συστάσεις που γίνονται προς την Κυπριακή Δημοκρατία από την Επιτροπή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αναπηρία 2010-2020, και τη Στρατηγική του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Αναπηρία 2017-2023. Σκοπός του είναι να καθορίσει το όραμα, τις αξίες, τους στρατηγικούς στόχους, και τους σκοπούς της Κυπριακής Δημοκρατίας για την υλοποίηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, κατευθύνοντας όλους τους κρατικούς φορείς προς εκείνες τις ενέργειες που θα προσθέσουν αξία και θα βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα ζωής των ατόμων με αναπηρία».
• «Για σκοπούς παρακολούθησης της αποτελεσματικής εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής για την Αναπηρία και του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Αναπηρία, θα ζητηθεί από το Τμήμα Κοινωνικής Ένταξης Ατόμων με Αναπηρία να σιγουρευτεί ότι ο κάθε υπεύθυνος, αρμόδιος φορέας θα παρουσιάζει και θα αυτοαξιολογεί όλες τις ενέργειες που υλοποιεί ετησίως. Τα αποτελέσματα θα υποβληθούν για ενημέρωση και αναβάθμιση του Παγκύπριου Συμβουλίου Ατόμων με Αναπηρία και του Υπουργικού Συμβουλίου» – αυτό το σύντομο κείμενο έχει εξαχθεί από το βιβλιάριο για την Πρώτη Στρατηγική για την Αναπηρία 2018-2028 και το Δεύτερο Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία 2018-2020 (2018, σελ. 11).

Ελλάδα

• Η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (NCDP) είναι ένας ανεξάρτητος, υπεύθυνος φορέας που εφαρμόζει και αξιολογεί πολιτικές για την προσβασιμότητα για όλους στην Ελλάδα. Το NCDP είναι ένας οργανισμός-ομπρέλα που εκπροσωπεί το κίνημα αναπηρίας στην Ελλάδα. Πρωταρχική αποστολή του είναι η καταπολέμηση των διακρίσεων σε βάρος των ατόμων με αναπηρία, καθώς και η προστασία των δικαιωμάτων τους και των οικογενειών τους.
• «Σε εθνικό επίπεδο, ως ο πιο αντιπροσωπευτικός οργανισμός για τα άτομα με αναπηρία και τις οικογένειές τους, το N.C.D.P. συμμετέχει ενεργά στη λήψη αποφάσεων και υπερασπίζεται τα άτομα με αναπηρία στον διάλογο με την Ελληνική Πολιτεία. Οργανώνει στρατηγικές, ελέγχει την εφαρμογή των νομοθετικών μέτρων, και κάνει εισηγήσεις προς την Ελληνική Πολιτεία σε θέματα εκπαίδευσης, δια βίου μάθησης, απασχόλησης, Κοινωνίας της Πληροφορίας, και προσβασιμότητας. Επίσης, μια από τις κύριες δραστηριότητες της Συνομοσπονδίας είναι ο συντονισμός των δράσεων των οργανώσεων-μελών της, όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο» (Interreg IPA CBC).
• Το NCDP είναι υπεύθυνο για τη διατύπωση προτάσεων και απόψεων σχετικά με τη συμβατότητα της δημόσιας τάξης με το νομικό πλαίσιο της UNCRPD καθώς και για τη διεξαγωγή ερευνών και μελετών σχετικά με την εφαρμογή συγκεκριμένων άρθρων της UNCRPD.
• Μια άλλη δραστηριότητα του NCDP είναι η ετήσια αξιολόγηση της εφαρμογής της δημόσιας πολιτικής και η παραγωγή συστάσεων για δράση.

Αυστρία

• Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Αναπηρία 2012-2020 (ΕΣΔΑ) είναι μια στρατηγική της Αυστριακής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης για να εξυπηρετηθεί η εφαρμογή της UNCRPD με στόχο τη διασφάλιση της ένταξης ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και εντολή. Το ΕΣΔΑ της Αυστρίας αξιολογήθηκε και παρακολουθήθηκε, και σαν αποτέλεσμα, θα τεθεί σε ισχύ από το 2021 έως το 2030.
• Το ΕΣΔΑ διαμορφώνει θεμελιώδεις πολιτικούς στόχους. Εξηγείται ότι, αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει πολιτική ενσωμάτωσης της αναπηρίας λόγω του γεγονότος ότι η κυβέρνηση, όσον αφορά διοικητικά, δημοσιονομικά και νομικά ζητήματα, δεν δίνει πάντα προτεραιότητα στις ανησυχίες των ατόμων με αναπηρία (σελ. 14 ).
• Επομένως, ένας από τους προτεινόμενους πολιτικούς στόχους είναι ο ακόλουθος: «Η ενσωμάτωση της αναπηρίας πρέπει να υποστηριχθεί και να προωθηθεί σε ολόκληρη την ομοσπονδιακή διοίκηση, το ομοσπονδιακό νομοθετικό σώμα και τη δικαιοδοσία. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη διασφάλιση ότι τα νομοθετικά έργα και το σύνολο των δραστηριοτήτων της ομοσπονδιακής διοίκησης συνάδουν με τις αρχές και τους στόχους της νομοθεσίας για την ισότητα της αναπηρίας» (σελ. 15).

Γαλλία

• Οι Winance, Ville και Ravaud (2007), στη μελέτη τους «Πολιτικές για την Αναπηρία στη Γαλλία: Αλλαγές και Εντάσεις μεταξύ των Προσεγγίσεων που βασίζονται σε Κατηγορίες, και των Καθολικών και Εξατομικευμένων Προσεγγίσεων», γράφουν: «Η τρέχουσα πολιτική για την αναπηρία στη Γαλλία είναι επομένως το αποτέλεσμα μιας πολιτικής και διοικητικής συσκευής που είναι φορτωμένη με ιστορία, και η οποία έχει εξελιχθεί υπό την επίδραση της διεθνούς κατάστασης» (σελ. 161).
• Η ανάπτυξη και η εφαρμογή του Νόμου της 11ης Φεβρουαρίου 2005 περιβάλλεται από συζητήσεις. Στον νέο νόμο, συνυπάρχουν εξατομικευμένες και καθολικές μορφές αντιμετώπισης, και που βασίζονται σε κατηγορίες.

○Η Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή για τα Άτομα με Αναπηρία είναι μια ομάδα ενώσεων που ενεργούν για λογαριασμό των ατόμων με αναπηρίες και έδωσαν προτεραιότητα στην καθολική προσέγγιση.

○Η Επιτροπή για τη Συμφωνία μεταξύ Ενώσεων που Εκπροσωπούν Άτομα με Αναπηρία και Γονείς Παιδιών με Αναπηρία είναι μια ανεπίσημη ομάδα ενώσεων που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής που θα παρουσιαστεί στην κυβέρνηση και τους εκπροσώπους της.  

○Η Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή για τα Άτομα με Αναπηρία (CNCPH) «είναι μια εθνική επιτροπή με άμεση σύνδεση με τον αρμόδιο Υπουργό για την αναπηρία. Έχει διπλή αποστολή: αφενός να διασφαλίσει ότι τα άτομα με αναπηρία συμμετέχουν στην ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών που τα αφορούν, και αφετέρου να αξιολογήσουν την κατάσταση αυτών των ατόμων και να διατυπώσουν συστάσεις για τη βελτίωσή τους. Είναι επομένως μια επίσημη επιτροπή, η οποία, στην ολομέλεια της, συγκεντρώνει όλους τους φορείς που εμπλέκονται στις Πολιτικές για την Αναπηρία στη Γαλλία (ένας Γάλλος βουλευτής, ένας γερουσιαστής, άτομα που εκπροσωπούν εδαφικές συλλογικότητες, ενώσεις για άτομα με αναπηρία και τις οικογένειές τους, ενώσεις και οργανώσεις που εργάζονται στον τομέα της αναπηρίας, οργανώσεις για κοινωνική προστασία, οργανώσεις που διεξάγουν έρευνα στον τομέα της αναπηρίας, σωματεία και επαγγελματικές οργανώσεις για τους εργοδότες, παρόντες ήταν και εκπρόσωποι υπουργείων, αλλά δεν επιτρεπόταν να ψηφίσουν). Η CNCPH προσφέρει μια συμβουλευτική φωνή για οποιοδήποτε έργο νόμου ή διατάγματος που αφορά την αναπηρία. Όσον αφορά τον νόμο του 2005 και τα διατάγματα εφαρμογής του, πρέπει να ληφθεί η γνώμη της CNCPH για να μπορέσει να ψηφιστεί οριστικά οποιαδήποτε νομοθεσία» (σελ. 173, 174).

Ιταλία

• Στην Ιταλία, η νομοθεσία που θεσπίζει μέτρα προς όφελος των ατόμων με αναπηρία είναι ποικίλη. Εδώ, θα παρουσιάσουμε έναν από τους πιο πρόσφατους νόμους που τέθηκαν σε ισχύ στην Ιταλία:

○Νόμος 112 της 22ας Ιουνίου 2016, Διατάξεις για την Παροχή Βοήθειας σε Άτομα με Σοβαρές Αναπηρίες που Στερούνται την Οικογενειακή Υποστήριξη: «ο νέος νόμος προβλέπει τη βοήθεια, τη φροντίδα και την προστασία των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες, είτε λόγω φυσικής γήρανσης, είτε λόγω ιατρικών παθήσεων, και τα οποία στερούνται οικογενειακής υποστήριξης επειδή είτε λείπουν και οι δύο γονείς τους είτε οι γονείς τους δεν είναι σε θέση να παρέχουν επαρκή υποστήριξη […] Ο δηλωμένος σκοπός της νέας νομοθεσίας είναι να προωθήσει την ευημερία, την πλήρη κοινωνική ένταξη, και την αυτονομία των ατόμων με αναπηρία μέσω της εφαρμογής ορισμένων βασικών αρχών που ορίζονται στο Ιταλικό Σύνταγμα: απαραβίαστα δικαιώματα του ατόμου, κοινωνική αξιοπρέπεια και ισότητα ενώπιον του νόμου, το καθήκον και το δικαίωμα των γονέων να υποστηρίζουν, να μεγαλώνουν και να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους, την υγεία ως θεμελιώδες δικαίωμα του ατόμου και ως συλλογικό συμφέρον, και τα δικαιώματα των πολιτών που δεν έχουν την ικανότητα να δουλέψουν, και των ατόμων με αναπηρία στην υποστήριξη της πρόνοιας […] Η νομοθεσία αποσκοπεί επίσης στην εφαρμογή σχετικών διατάξεων του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία» (Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου).

Ισπανία

• Ο Citarella, και λοιποί (2020), στη μελέτη τους «Άτομα με Αναπηρία στην Ισπανία: Πολιτικές, Ενδιαφερόμενοι Φορείς, και Υπηρεσίες», εξηγούν τα ακόλουθα:

«Στην Ισπανία, το πραγματικό νομικό πλαίσιο, που αποσκοπεί στη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) και της πλήρους ένταξής τους στην κοινωνία, προέρχεται τόσο από εθνικούς όσο και υπερεθνικούς γενικούς κανόνες και διακηρύξεις αρχών που οδήγησαν σε μια προσωρινά προοδευτική δημοσίευση, προσαρμογή και βελτίωση συγκεκριμένων πολιτικών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Αν και αναλογίζεται την ιατρική αντίληψη της αναπηρίας, το Άρθρο 49 του Ισπανικού Συνταγματικού Χάρτη είναι η υψηλότερη εθνική νομική αναφορά που δηλώνει τα δικαιώματα των ΑμεΑ. Επομένως, ήδη στην καταστατική της πράξη του 1978, η Ισπανία αναγνωρίζει ρητά την προστασία, τη θεραπεία και την ενσωμάτωση των ΑμεΑ, και εκχωρεί στη δημόσια εξουσία τον ρόλο του νομοθέτη για αυτούς τους σκοπούς. Το Άρθρο 49 του Ισπανικού Συνταγματικού Χάρτη εφαρμόζει τις υποδείξεις της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχική Καθυστέρηση (1971) και της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία (1975) και των δύο κρατών από τα Ηνωμένα Έθνη. Επομένως, σε υπερεθνικό επίπεδο, οι πηγές που εμπνέουν την Ισπανική νομοθεσία για τα ΑμεΑ πρέπει να αναζητηθούν στις διατάξεις των Ηνωμένων Εθνών και, στη συνέχεια, της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (σελ. 508).